Kleur is enorm belangrijk. Zeker in de tuin is kleur zo belangrijk dat veel (beginnend) tuiniers het gebruiken als uitgangspunt. De hele tuin wordt opgetuigd rondom een bepaalde kleur. Iedereen heeft wel een voorkeur voor een bepaalde kleur. Vraag aan iemand welke kleur hun favoriet is, en het antwoord is vaak; blauw. Waarom is het toch dat veel mensen de voorkeur geven aan blauw? Waarom is bij planten en dieren deze kleur zo ongewoon?

---

Naar deze vragen is wetenschappelijk onderzoek* gedaan waaruit bleek dat blauw vooral schaars is bij planten omdat zij moeilijk het blauw-pigment aanmaken. De enige reden waarom zij er bij betrokken zijn is dat het de plant een duidelijk voordeel op kon leveren; specifiek bij het aantrekken van bijen en andere bestuivende insecten.

De wetenschappers ontdekten ook dat de schaarste aan blauwe bloemen deels te wijten is aan de beperkingen van onze eigen ogen. Vanuit het perspectief van een bij komen aantrekkelijke blauwachtige bloemen veel vaker voor.

Een tijdje geleden …

Blauwe kleurstof voor stof is nu gebruikelijk, maar de oorsprong ligt in het oude Peru, waar ongeveer 6000 jaar geleden een indigoïde kleurstof werd gebruikt om katoenen stof te kleuren. Indigoblauwe kleurstoffen bereikten Europa vanuit India in de 16e eeuw, en de kleurstoffen en de planten die ze produceerden, werden belangrijke handelswaar. Hun invloed op de menselijke mode en cultuur is nog steeds voelbaar, misschien wel het duidelijkst in spijkerbroeken en overhemden.

Renaissance-schilders in Europa gebruikten gemalen lapis lazuli om oogverblindende werken te produceren die het publiek boeiden.

Waarom houden mensen toch zoveel van blauw

Kleurvoorkeuren bij mensen worden vaak beïnvloed door belangrijke omgevingsfactoren in ons leven. Een ecologische verklaring voor de algemene voorkeur van mensen voor blauw is dat het de kleur is van een heldere lucht en schoon water, wat een teken is van goede omstandigheden. Behalve de lucht en het water is blauw relatief zeldzaam in de natuur.

Hoe zit dat nu met blauwe bloemen?

De wetenschappers gebruikten een nieuwe online plantendatabase om de relatieve frequenties van blauwe bloemen in vergelijking met andere kleuren in kaart te brengen.

Van de bloemen die worden bestoven zonder tussenkomst van bijen of andere insecten (bekend als abiotische bestuiving), was er geen blauw.

Maar toen ze naar bloemen keken die bijen en andere insecten moeten aantrekken om hun stuifmeel te verplaatsen, begonnen we wat blauw te zien.

Dit toont aan dat blauwe bloemen zijn geëvolueerd om een efficiënte bestuiving mogelijk te maken. Zelfs dan blijven blauwe bloemen relatief zeldzaam, wat suggereert dat het voor planten moeilijk is om dergelijke kleuren te produceren en een waardevolle indicator kan zijn voor de conditie van plantenbestuivers in een omgeving.

Voor de bloemen die worden bestoven door insecten, vooral bijen, is het interessant om te bedenken dat ze een ander zicht op kleuren hebben dan mensen.

We nemen kleur waar door hoe onze ogen en hersenen werken. Ons visuele systeem heeft doorgaans drie soorten kegelvormige fotoreceptoren die elk licht van verschillende golflengten (rood, groen en blauw) uit het zichtbare spectrum opvangen. Onze hersenen vergelijken vervolgens informatie van deze receptoren om een perceptie van kleur te creëren.

Bijen zijn ook trichromatisch, maar ze kunnen ultraviolet (UV) licht zien omdat ze een UV-gevoelige receptor hebben, evenals blauw en groen gevoelige receptoren. Daarentegen zijn de meeste vogels, vissen en sommige insecten en reptielen tetrachromatisch en hebben ze vier (maar soms zelfs vijf of meer) soorten kegelcellen. In veel gevallen bij tetrachromaten stelt de vierde fotoreceptor het dier in staat UV-licht waar te nemen.

Waarom meer te weten te komen over de kleur blauw zo belangrijk is

Ongeveer een derde van ons voedsel is afhankelijk van bestuiving door insecten. De wereldpopulaties van bijen en andere insecten nemen echter af, mogelijk als gevolg van klimaatverandering, fragmentatie van habitats, landbouwpraktijken en andere door de mens veroorzaakte factoren.

Het vermogen van bloeiende planten om blauwe kleuren te produceren, is gekoppeld aan de intensiteit van het landgebruik, inclusief door de mens veroorzaakte factoren zoals kunstmatige bemesting, begrazing en maaien die de frequentie van blauwe bloemen verminderen. Daarentegen lijken meer stressvolle omgevingen relatief meer blauwe bloemenkleuren te hebben om veerkracht te bieden.

Ondanks de schijnbare zeldzaamheid van blauwe bloemkleuren in de natuur, hebben we bijvoorbeeld waargenomen dat onder barre omstandigheden, zoals in de bergen van de Himalaya, blauwe bloemen vaker voorkwamen dan verwacht. Dit toont aan dat planten in moeilijke omgevingen mogelijk veel moeten investeren om de weinige beschikbare en essentiële bijenbestuivers aan te trekken. Blauwe bloemen lijken dus te bestaan ​​om het beste reclame te maken voor bijenbestuivers wanneer de concurrentie voor bestuivingsdiensten groot is.

Meer kennis over blauwe bloemen helpt bij de bescherming van bijen

Stedelijke omgevingen zijn ook belangrijke leefgebieden voor bestuivende insecten zoals bijen. Het hebben van bijvriendelijke tuinen met bloemen, waaronder blauwe bloemen die zowel wij als bijen erg waarderen, is een handige, plezierige en mogelijk belangrijke bijdrage aan een duurzame toekomst. Kortom, plant en onderhoud een goede variëteit aan bloemen, en de bestuivende insecten zullen komen.

*wetenschappelijk onderzoek door Associate Professor Adrian Dyer, RMIT university, Sydney Australia (The Conversation)

Recente berichten