Met zijn winterharde donkergroene en glanzende bladeren en een overvloed van bloemen is de Camellia voor veel tuin- en plantliefhebbers een onweerstaanbare plant. Door een intensieve samenwerking tussen een Nederlandse en Amerikaanse kweker is er jarenlang hard gewerkt aan de winterhardheid (kouderesistentie) van deze populaire heester.

Fotografie: Hans Clauzing, clauzingfotografie.nl

TRANSLATION BUTTON CAN BE FOUND UNDER THIS POST

Er zijn in Nederland gelukkig nog steeds een groot aantal kleine tot middelgrote kwekerijen met groene ondernemers. Deze kwekers hebben vaak een zeer grote passie voor het product dat zij liefdevol kweken. Vaak gaat het om een bepaalde plant of plantengroep waarvan er enkele soorten door hun worden gekweekt en uit passie voor hun product een plantencollectie wordt aangelegd. Een van dat soort kwekers is Dhr. J. P. Kortman die bij zijn toenmalige kwekerij een prachtige collectie Camellia’s heeft gehad. Het zijn vaak dit soort kwekers waar nieuwe soorten worden gekweekt, met nieuwe en betere eigenschappen, waardoor Nederland nog steeds een hoog aanzien heeft in de internationale tuinbouw.

Toen in 2004 het eerste sortimentsonderzoek van maar liefst 100 cultivars Camellia, het gangbare sortiment in Nederland, in Boskoop werd afgerond bleek de winterhardheid het grootste probleem te zijn. Dit probleem met de kouderesistentie werd ook onderschreven door gerenommeerde kwekers in Frankrijk, Duitsland, Italië, Zwitserland en Engeland. In de V.S. is de kweker Dr. William L. Ackerman vanaf 1970 actief met het kruisen van camellia’s met als doel een aantal winterharde (kouderesistente) soorten te introduceren.

Ackerman heeft voor het inkruisen van winterhardheid vooral gebruik gemaakt van Camellia oleifera. Deze soort staat dan ook bekend als relatief winterhard. Deze soort is in China ook bekend als leverancier van een veel gebruikt spijsolie. Twee zaailingen van deze soort bleken extra koudebestendig te zijn, reden genoeg dus om juist deze voor zijn kruisingen te gebruiken. De goede groei, late bloeitijd en de rood-roze bloemkleur werden ingebracht door o.a. Camellia japonica en Camellia sasanqua en hun hybriden en enkele andere selecties.

De weg naar een winterharde Camellia was een zware uitdaging, er waren dan ook flink wat hindernissen te nemen. De contacten tussen Kortmann en Ackerman werden steeds intensiever. Enige tijd later kwam vanuit Amerika het verzoek om de collectie die Dr. Ackerman tussen 1970 en 2000 had ontwikkeld op te sturen naar Boskoop om ze vervolgens te laten keuren.

Wat is het kruisen van planten

De simpelste veredelingsmethode is selectie: een groep planten onderling vergelijken, en de beste hieruit gebruiken voor vermeerdering. Op deze wijze zijn in het verleden veel rassen ontstaan. De voorwaarde is dat de populatie over een voldoende genetische variatie beschikt. Voor een snelle en succesvolle veredeling is deze methode niet zeer geschikt.

Als de gewenste eigenschappen aanwezig zijn in verschillende planten, kan de veredelaar proberen deze in één plant te verenigen door de twee ouderplanten te kruisen. Vervolgens selecteert de veredelaar de nakomelingen. Bij klassieke veredeling duurt de hele cyclus van kruising tot introductie van een nieuw ras acht tot 30 jaar. Deze tijd kan tegenwoordig echter verkort worden door gerichter te selecteren. Hiervoor zijn verschillende technologieën ontwikkeld, die als moderne veredeling samengevat worden. (Bron; Wikipedia Plantenveredeling)

Het exporteren van planten vanuit de V.S. bleek op dat moment minder eenvoudig dan gedacht. Daarom werd besloten om in de maanden juli/augustus van iedere cultivar wat materiaal op te sturen. Uiteindelijk werden er in enveloppen 35 cultivars per luchtpost verzonden. Na aankomst werden er direct stekken genomen en kregen deze in een plastic tunnelkas de kans om te wortelen. Het resultaat was boven verwachting. In april 2001 waren er gemiddeld 5 plantjes per cultivar om verder mee te kweken. Het verloop hiervan werd met interesse gevolgd door de Koninklijke Vereniging voor Boskoopse Culturen.

Herfstbloeiers

Bloemvorm:

• a; enkelbloemig
• b; halfgevuld
• c; roosvormig
• d; anemoonvormig
• e; pioenvormig
• f; gevuld

Camellia cultivar	bloemvorm	bloemkleur	bloeitijd	opm.
‘Ashton’s Ballet’	b/c	tweekleurig roze	11-12
‘Ashton’s Pink’	b/e	lila roze	12-2
‘Ashton’s Pride’	a	zacht roze	10-11
‘Ashton’s Snow’	b	wit	11-1
‘Elaine Lee’	b	wit	11-12
‘Fairweather Favorite’	b	wit roze	11-1
‘Frost Princess’	b/d	donker lavendel roze	11-12
‘Polar Ice’	b/d	wit	10-12
‘ Winter’s Charm’	e	lila roze	10-11
‘Winter’s Dream’	b/d	roze	10-11
‘Winter’s Hope’	b	wit	11-12
‘Winter’s Moonlight’	a/d	wit	11-2
‘Winter’s Peony’	b/e	licht roze	11-12
‘Winter’s Snowman’	b/d	wit	11-12
‘Winter’s Star’	a	violetroze	10-11

Voorjaarsbloeiers

Bloemvorm;

• a; enkelbloemig
• b; halfgevuld
• c; roosvormig
• d; anemoonvormig
• e; pioenvormig
• f; gevuld

Camellia cultivar	bloemvorm	bloemkleur	bloeitijd	opm.
‘Betty Sette’	f	roze	3-5
‘Fire ‘N Ice’	b/c	donker rozerood	3-4
‘Ice Follies’	b	helder roze	3-4
‘Jerry Hill’	f	roze	3-4
‘Kuro Delight’	b	intensief oranjerood	3-4
‘Pink Icicle’	b/e	zilverroze	2-3
‘Red Fellow’	b	rood	3-5

Steeds vaker werd de suggestie gedaan om vroeg of laat ook het Ackermansortiment te laten keuren. Tijdens een vergadering van de KVBC in december 2005 werd er dan ook besloten om deze keuring te gaan houden. Als voorwaarde werd er toen gesteld dat er een schaduwcollectie zou worden opgeplant in Scandinavië of Duitsland, dit om de winterhardheid beter te kunnen beoordelen. In het voorjaar van 2006 is op enkele cultivars na het Ackermansortiment opgeplant in het plaatsje Offenbach nabij Frankfurt. Dit bleek niet geheel naar verwachting, de grond was te lang en te diep bevroren en de aanplant waarschijnlijk te jong.

Uit dit onderzoek is uiteindelijk naar voren gekomen dat de voorjaarsbloeiende cultivars met als voorouders Camellia japonica en Camellia sasanqua en hun hybriden en enkele andere selecties meer kouderesistent zijn dan de herfstbloeiende cultivars met Camellia sasanqua, Camellia xhiemalis en Camellia xvernalis als voorouders. De grootste groep van 26 cultivars uit de Ackerman-serie zijn de herfstbloeiers.

• 

• 

• 

De verzorging van uw Camellia

Standplaats

Zowel de voorjaars-, en herfstbloeiers houden van een luchtige grond waarbij de ideale pH (zuurgraad) tussen de 4.5 en 5.5 is. Bijna alle soorten en cultivars kunnen zich onbeschermd goed ontwikkelen en verdragen het zomerse zonlicht zonder problemen. Vrijwel alle soorten zijn (nu) winterhard. De afgelopen keuringsjaren heeft ons geleerd dat de bodem niet onbeperkt lang bevroren mag zijn, de plant wil namelijk in de winter ook onbeperkt water kunnen opnemen. Op een luchtige bodem heeft de vorst minder grip, dit is dan ook een belangrijk aspect op zijn standplaats.

Ziekten en plagen

Over het algemeen genomen heeft de Camellia weinig last van ziekten. De meest voorkomende plaag is de bladluis. Deze luizen veroorzaken roetdauw, wat ernstige vormen kan aannemen. Soms treft men op de takken en bladeren dop- of schildluis aan. Taxuskevers kunnen o.a. het wortelgestel beschadigen waardoor er groeistoornissen kunnen optreden.

Gebruikswaarde

In Nederland en Vlaanderen wordt de Camellia beschouwd als een vorstgevoelig gewas. Toch is de plant hier zeer geliefd. De Camellia wordt dan ook het meest in pot of container gekweekt en voornamelijk verhandeld als kamer- of balkonplant. Nieuwe kennis en ontwikkelingen en natuurlijk ook de klimatologische verschuivingen brengen hierin verandering. De introductie van de Ackerman-serie is hier een bewijs van. Vooral de herfstbloeiende cultivars zijn wat minder geschikt om als potplant te fungeren. Er zijn zelfs voorbeelden waar deze cultivars met succes als haagplant dienst doen. De grootbloemige, in het vroege voorjaar bloeiende, kouderesistente camellia’s zijn ook een grote aanwinst voor de tuin, na de bloei is hij ook een fraaie bladplant en bovendien groenblijvend.

Kouderesistentie

Vele nevenfactoren hebben invloed op de kouderesistentie van dit gewas, zoals:

• De leeftijd van de planten.
• Duur van de koudeperiode.
• Grondsoort.
• Groeilocatie.
• Ook het verloop van de herfst voorafgaand aan de winter.
• De planten moeten voortdurend water uit de grond kunnen opnemen.

Dat oudere exemplaren minder gevoelig zijn voor lagere temperaturen ligt aan het feit, dat grotere planten, vooral de brede compact groeiende, dieper in de grond zijn geworteld en zo min of meer zijn verzekerd van wateropname.

Zoals u al eerder in de tekst kon lezen is Dhr. Kortmann gestopt met zijn inspanningen omtrent de Camellia, de gehele nationale collectie heeft hij geschonken aan de Floriade die in 2022 in Almere wordt georganiseerd. Hiervoor zijn alle piramides opgepot. Dan kan je wel 88 jaar zijn ondertussen maar het groene bloed blijft stromen. Kortmann kon het dus ook niet laten om met kweken te stoppen. Een ander gewas wat hem altijd is blijven fascineren is de boompioen. En ook nu weer staat de plek waar eens de camellia’s stonden te pronken vol met maar liefst ruim 100 verschillende boompioenen (Paeonia arborea).

Alle foto’s zijn van fotograaf Hans Clauzing, bekijk hier zijn website.

Als u vragen heeft over dit artikel, Camellia of Paeonia arborea neemt u dan a.u.b. GEEN contact op met Dhr. Kortmann, dit i.v.m. privéomstandigheden. Als u een vraag heeft kunt u e.v.t. onderstaand formulier gebruiken, waarbij wij zorgen dat deze door een deskundige wordt beantwoord.

Met dank aan; Dhr. Kortmann kweker in Boskoop, tuinfotograaf Hans Clauzing, Kon. Vereniging voor Boskoopse Culturen, Nederlandse Dendrologische Vereniging, Dendroflora 46

Meest recente berichten

Ook in de tuin van Fa. Esveld (Boskoop)van Cor van Gelderen (Rijdende Rechter, plant- en boomdeskundige) staat een redelijk groot camelliasortiment. In het tuincentrum en op de webshop van Plantentuin Esveld kunt u diverse soorten aanschaffen.