Met alweer een (voor mij veel te) hete week, ben ik ’s morgens al vroeg buiten bezig: een heerlijk moment van de dag om in te tuin van alles en nog wat te doen. Zo lekker fris en alles ziet er zo mooi uit met dauw op het gazon, op de planten en op de spinrag. Tegen elven wordt het echt te warm en tijd om naar binnen te gaan. Je kunt al goed merken, dat het al eind augustus is: lijken de borders ’s avonds kurkdroog, ’s morgens zie je toch, dat de grond redelijk vochtig is ‘opgetrokken’. Volgens de weersvoorspellers is er frisser weer op komst en ik hoop van harte, dat hun ‘regen-belofte’ ook uit komt. Het is sowieso een zomer van ‘pappen en nathouden’. Vooral de hortensia’s hebben last van de droogte: en die staan hier in grote getale. Ruim 90 soorten/variëteiten zijn er in de loop der jaren geplant.

De liefde voor “Tensia’s”, zoals mijn moeder ze altijd noemde, heb ik met de paplepel binnen gekregen. Ook zij was gek op tuinieren, maar met 10 kinderen had ze er lang niet altijd tijd voor en toch wilde ze het liefst vanaf Pasen tot in de herfst een kleurrijke tuin. Vroeg in het voorjaar bereikte ze dat met honderden tulpen (mijn ouders waren al tulpentelers in de 60-tiger jaren), gevolgd door allerlei perk- en vaste planten. Vanaf juni bloeiden de tientallen rozen, die ook aan weerskanten van de oprijlaan stonden. Maar in juli waren de hortensia’s de blikvangers. Toentertijd was eigenlijk alleen de ‘boeren’ Macrophylla hortensia verkrijgbaar; vooral de ‘bolbloem’ in roze, wit en sporadisch in opvallend blauw. Die laatste verkleurde op onze polder-kalk-klei al gauw naar roze.

Toen wij hier in 1985 de tuin over de kop gooiden, zijn er, om het geheel ‘body’ te geven, diverse bomen en vele heesters geplant: w.o. natuurlijk ook een flink aantal hortensia’s. In de loop der jaren zijn er zoveel mooie en bijzondere soorten gekweekt, waar ik toch wel hebberig van ben geworden. Het gaat lang niet altijd om de bloem: er zijn nu hortensia’s met prachtige naar rood verkleurende bladeren, zoals H. serrata ‘Tiara‘, of met bladeren, die van begin af aan al rood zijn, zoals H. macrophylla Ripple.

Het hortensia- geslacht is uitgegroeid tot meer dan 25 soorten, die we weer kunnen onderverdelen in diverse variëteiten, cultivars en rassen. Hieronder beperk ik me alleen tot de soorten die in onze tuin staan.

De laagste Hydrangea is de Hydrangea involucrata: hoger dan 80/90 cm wordt hij eigenlijk niet. Zijn blad is grijs/groen en een beetje behaard.
H. involucrata ‘Hortensis’ wordt 50 cm, heeft een blauw hart bestaande uit fertiele knopjes en witte randbloemetjes: crème wit met een vleugje roze, H. involucrata ‘Plena’ lijkt veel op de vorige variëteit, maar heeft gevulde randbloemetjes. De mooiste vind ik H. involucrata ‘Viridescens’: een lichtpaars hart wordt omringd door groene steriele bloemetjes.

De hoogste hortensia soort hier is de Hydrangea heteromalla: vooral ‘Nepal Beauty’ en ‘Snowcap’ zijn erg bijzonder. Stevige takken met rode bladstelen en bladeren van 25 cm lang.
Prachtige witte schermen tot op een hoogte van ruim 3 meter stelen zomers de show. Sommige heteromalla variëteiten kunnen wel 6 meter hoog worden………..

Hydrangea aspera is ook niet echt over het hoofd te zien. De H. aspera ‘Macrophylla’ heeft stevige behaarde 30 cm lange bladeren. De grote witte schermvormige bloemen hebben een opvallend paars hart. In de avondschemer lijken de witte randbloemetjes wel fluoriderend.
De H. aspera susp. ‘Sargentiana’heeft veel weg van de vorige soort, maar hier zijn de bladeren ruwer, de heester vertakt meer en heeft daardoor ook meerdere bloemen.
Aspera’s zijn gevoelig voor wind: het behaarde blad wordt bruin en waait kapot.

Hydrangea arborescens is de soort waar de overbekende Annabelle toe behoort.
Deze hortensia heeft grote bolbloemen, die mooi groen verkleuren. Je kunt er lang plezier van hebben, mits je voorzorgsmaatregelen hebt getroffen. De bloemen staan helaas op te zwakke stelen: bij de eerste de beste stortbui, stort de plant hier ineen en knappen de stelen.
Dit kun je voorkomen door tijdig plantensteunen aan te brengen.
Een andere mogelijkheid is, om de heester niet te ver terug te snoeien: de bloemen blijven kleiner en dus niet zo zwaar. Of…….. Annabelle in etappes te snoeien: de stelen vertakken, waardoor zij meer (kleine) bloemen krijgt.
De H. arborescens ‘Hirta’, heeft het hier ook naar zijn zin: deze heester heeft grote schermbloemen i.p.v. van bolbloemen, zij hebben geen steun nodig.

Dan staan hier een –tig aantal Macrophylla hortensia’s, die uit 2 groepen bestaan: A;. bolhortensia’s met steriele bloemen die elk uit 3 tot 5 bloemblaadjes bestaan en B;. lacecaps met platte schermvormige bloemen, bestaande uit kleine fertiele bloemetjes met daaromheen talrijke randbloemen. Beiden hebben bladeren van soms wel 20 cm lang
Enkele van de opvallendste bolbloem hortensia’s in onze borders zijn o.a.: de prachtige H. macrophylla ‘Ripple’, met mooi rood blad en tweekleurige bloemen: wit met een rode rand, de H. macrophylla ‘Merveille Sanguine’ met donker rode bloemen en donker groen-rood blad dat gedurende het groei seizoen steeds donkerder wordt en de H. macropylla ‘Ayesha’: een hortensia met seringachtige bolbloemen in roze en blauw (!).
Een mooie lacecap vind ik de H. macrophylla ‘Maculata’: niet zo zeer om zijn roze/witte schermbloemen, maar meer om zijn bonte blad, dat het hele groeiseizoen mooi is.

Een andere bijzondere lacecap is H. macrophylla ‘Hanabi’, ook wel ‘vuurwerk-hortensia’ genoemd vanwege zijn bijzondere dubbele witte, roze of blauwe dubbele bloemetjes met fertiele knopjes .

De volgende soort is de Hydrangea Serrata: zijn bloemen lijken erg op die van de lacecap Hydrangea macrophylla, maar de schermen zijn kleiner. De kleuren zijn wat minder gevarieerd: die beperken zich tot wit, roze en blauw met soms een enkele roodverkleuring. De bladeren zijn vaak wat langwerpig en rood aan de randen.
De lage H. herrata ‘Hallasan’, is een rijkbloeiende bodembedekker met donkere puntige kleine balderen en mooie roze bloemen .
De H. serrata ‘Blue Bird’, daarentegen is hier ruim 175 cm. geworden. Hij bloeit uitbundig en lang met talrijke kleine roze bloemetjes, al doet de naam anders vermoeden.
De mooiste serrata hier, is de ‘Tiara’: met opvallende kleine rood- groene langwerpige blaadjes en bijzondere blauwe bloemschermpjes.

Ook de ‘Eikenblad hortensia’ ontbreekt hier niet: Hydrangea quercifolia. De grote bladeren van sommige soorten verkleuren in augustus al naar prachtig rood. Deze heesters krijgen vanaf juli lange bloeipluimen, die uit ontelbare (crème) witte bloemen bestaan. De pluimen verkleuren langzaam naar roze en sieren deze heesters tot in de herfst.
De opvallendste cultivar hier, is H. quercifolia ‘Snow Flake’ met bijzondere gevulde bloemen. De lange pluimen blijven steeds nieuwe lokbloemen maken.

Hydrangea paniculata: de schapenkop of pluim hortensia, mag ik ook niet vergeten.
Een bijzondere variëteit is de laat bloeiende cultivar: ‘Limelight‘. De crèmewit groenige bloemen zijn gevuld en bloeien lang door.
De eveneens zeer lang bloeiende H. paniculata ‘Kyushu’, heeft meer open bloemen die recht op de stevige takken staan.
Hydrangea paniculata ‘Vanille Fraise’ bloeit van juli tot oktober. Met zijn rode stelen en bloemen, die vanaf half augustus verkleuren van wit naar rozerood, is dit een echte eyecatcher……….

Nog zo’n hortensia beauty is Hydrangea ‘Villosa’ met ruwe bladeren en met schermvormige bloemen die bestaan uit een hart van lila/paarse fertiele bloemetjes met roze randbloemetjes . Is nu 2.50 hoog.

De meeste van bovenstaande soorten worden niet gesnoeid: in het voorjaar knip ik alleen de oude en/of dode takken er uit en de uitgebloeide bloemen.
Sommige uit de kluiten gegroeide exemplaren, knip ik in juli rigoureus terug en in maart haal ik dan de toppen uit de nieuwe scheuten. Ze vertakken meer en met een beetje geluk komen er toch ook weer bloemen in.

Zoals ik al eerder vermeldde: bijna alle blauwe hortensia’s worden roze op onze polderklei en toch kun je in mijn verhaal lezen over blauwe variëteiten die hier staan. Van de 90 exemplaren zijn er 12 die ik, heel eigenwijs, blauw probeer te houden. Dat lukt alleen bij die exemplaren, die hier ‘blauw’ in de borders geplant zijn en daar moet ik wel wat voor doen, anders worden ze binnen een jaar ‘gewoon’ roze.
Ook dat ziet er best wel mooi uit, maar met alleen witte, roze en rode hortensia’s is onze tuin, in mijn ogen, saai. Het blauwen is daarom nog steeds elk jaar een grote uitdaging: resultaat zie je pas in de zomer en in het ene jaar lukt dit beter dan in het andere.
Hoe gaat dat blauwen in zijn werk?
Zo gauw de bladknoppen van de hortensia’s zich in april ontvouwen, los ik per hortensia 10 gram aluin (van de drogist) op in heet water. Daarna wordt dit met koud water aangevuld tot ongeveer 1 liter en dat giet ik bij de wortels, rondom de plant. Eind augustus/begin september wordt het nog een keer herhaald: in die tijd maken hortensia’s namelijk de knoppen voor volgend jaar aan. Het resultaat is (meestal) geweldig.

Zoals bijvoorbeeld bij de prachtige lacecap: Hydrangea macrophylla ‘Nachtigall’, mijn eerste blauwe Hortensia; tevens mijn favoriet. ‘Nachtigall’ was nl. mijn Moederdag-kado ruim 20 jaar geleden en zij beloont mij elk jaar met schitterende blauw paarse bloemen. De mooie fertiele knopjes in het midden zijn eerst wit en verkleuren langzaam naar diep diepblauw.

Ook een van de twee opvallende sering hortensia’s Hydrangea macrophylla ‘Ayesha’ krijgt deze ‘VIP-behandeling’. Ze hebben een bijzondere bloei: de ‘bolbloem’ bestaat nl. uit vele kleine seringachtige bloemetjes, die licht geuren. ‘Ayesha’ laat zich niet zo gemakkelijk door mij ‘blauwen’: zij stribbelt altijd een beetje tegen. Haar eerste bloemen zijn steevast ieder jaar roze en net als ik begin te denken: ”Dit gaat niet goed”, komen ineens toch de blauwe knoppen te voorschijn.

En zo kan ik nog even doorgaan. Natuurlijk zijn er ook variëteiten waarbij het ‘blauwen’ niet altijd lukt. Bij deze hortensia’s verlopen de kleuren van roze naar blauw: echt mooi is dat niet, maar om onze bezoekers te laten zien, hoe het blauwen hier zijn uitwerking heeft, krijgen ook deze exemplaren elk jaar de blauw-behandeling.

Regelmatig maken bezoekers opmerkingen over onze blauwe hortensia’s. Als ik dan enthousiast begin uit te leggen, hoe ze hier zo mooi op kleur gehouden worden, zeggen sommigen: “Dat ‘blauwen’ is geen probleem in onze tuin, hoor: ze zijn sowieso allemaal blauw. Het probleem bij ons is: hoe krijgen wij roze hortensia’s………….. ”

Gelukkig kan ik ook dat wel uitleggen, maar grappig is het wel.

Wies Voesten

Bekijk ook: destekkentuin.nl