Het Rosa Spier Huis is bekend in Nederland en zelfs ver buiten de landsgrenzen als huis waar oudere kunstenaars wonen, werken en zorg kunnen ontvangen. Het initiatief voor de bouw van het huis is genomen door Rosa Spier (harpiste) en haar vriendin Henriëtte Polak-Schwartz (kunstverzamelaar).

Kort na het overlijden van Rosa Spier is het huis in 1969 door de toenmalige minister Marga Klompé geopend. Net zo bekend als het huis is de tuin waarin Het Rosa Spier Huis ligt, de tuin is naar een ontwerp van Mien Ruys.

De tuin van Mien Ruys.

Wat Rosa Spier was voor de harp, was Mien Ruys voor de tuin. Niet alleen landelijk maar ook internationaal was deze tuinarchitect, in 1999 op 94-jarige leeftijd overleden, bekend om haar ontwerpen. De Stichting Tuinen van Mien Ruys houdt in haar geboorteplaats Dedemsvaart op een groot terrein haar proeftuinen bij, als een monument van haar tuinkunst. “Met veel belangstelling heb ik de tekeningen van de Rosa Spier Stichting bekeken,” schreef ze op 28 juli 1967 aan de architecten Verbruggen en Goldschmidt, die haar gevraagd hadden de tuin van het nieuwe kunstenaarshuis te ontwerpen. “Het lijkt me een boeiende opgave hierbij de omgeving te verzorgen en ik zal dan ook graag hieraan mijn volle aandacht geven.”

Mien Ruys kreeg in Nederland de bijnaam ‘Bielzen Mien’ omdat zij de voortrekker was in het gebruik van spoorbielzen (lees, hergebruik van materialen) in tuinen, wat vooral in de jaren zeventig bijzonder populair was. Ze werkte graag met rechte vormen: rechthoeken, vierkanten en heldere lijnen. Zo heeft ze ook de tuin van het Rosa Spier Huis vormgegeven. Hans Veldhoen heeft jaren met haar gewerkt. Bij een toelichting op de oorspronkelijke tekeningen laat hij zien hoe ze zich heeft laten leiden door drie grondbeginselen;

1. ‘Hoe pas ik mij aan bij de omgeving?
2. Wat is het karakter van het gebouw?
3. En hoe willen ze het terrein gebruiken?

Ze wist dat er nog actieve kunstenaars in het huis zouden komen wonen en daar heeft ze rekening mee gehouden.” Op de oorspronkelijk tekeningen is te zien hoe ze speelt met de ruimte, hier en daar wat schuift met groepen bomen, rekening houdende met onder meer veranderende ideeën over het aantal parkeerplaatsen bij de entree, en zo tot het uiteindelijke ontwerp komt.

De schets toont een gezamenlijke binnentuin – “afgesloten met Heesterblokken om het idee van een omsloten hof te versterken” –  met de mogelijkheid voor iedere bewoner zijn eigen tuintje te onderhouden, binnen een groter kader dat zijn eigen karakter houdt. “Dus als iemand er zelf niets mee wilde doen, was dat niet erg want het ging om een omkaderd stukje dat door de tuinman zou worden gedaan.” aldus Hans Veldhoen.

Het ontwerp maakte Mien Ruys met potlood op schetspapier. Anderen tekenden het over in inkt. daarna volgde het gedetailleerd uitwerken in allerlei bestektekeningen en het tot op het plantje en tegeltje nauwkeurig aangeven van wat waar moest komen.

De plantenlijst vermeldde destijds 323 soorten, van Salix gracilistylla (8 stuks) tot Bieslook (25), van struikrozen Caprice (9) tot rode kastanjes op stam’.

Diverse hoveniers schreven in om de klus te klaren, op speciaal verzoek ook ondernemers uit het Gooi, maar het werk ging naar de firma P.Takken uit Hoorn die met zijn begroting van 120.000 gulden de goedkoopste was. “je blijft er als ontwerper wel de hele tijd bij betrokken,” vertelt Hans Veldhoen. Bouw en tuinaanleg moeten voortdurend op elkaar worden afgestemd, de ene keer vanwege kabels die de grond in moeten, dan weer vanwege een bouwkeet.

“Mien Ruys heeft duizenden tuinen ontworpen, maar dit was bijzonder voor haar en ik weet dat ze er trots op was.” dat is niet zo gebleven.

Een tuin heeft een eigen dynamiek en verandert , maar dat is wat anders dan ingrijpen in de opzet. De tuinman begon in de ogen van Mien Ruys wat al te rigoreus en eigengereid begoniaperkjes aan te leggen waar dit niet de bedoeling was. Later werden hagen doorbroken of zelfs weggehaald omdat ze in de weg stonden bij het maaien en zo verdwenen belangrijke lijnen en kaders uit het oorspronkelijk ontwerp.

(…) Als het waar is dat dit tevens de smaak van de bewoners zou zijn, vraag ik me wel af wat voor soort kunstenaars hier terecht is gekomen.

Als Mien Ruys, door ziekte later dan ze van plan was, in het vroege voorjaar van 1972 een kijkje komt nemen in ‘haar tuin’ wordt ze vooral boos. De parkeerplaats blijkt anders aangelegd te zijn, er zijn Coniferen geplant waar zij ‘een lage beplanting met zomer-bloeiende vaste planten ‘had bedacht, en hagen zijn verdwenen.” Om  door de hele tuin te kunnen wandelen en toch elk afzonderlijk de nodige privacy te geven waren enkele hagen geplant, zodat een duidelijke scheiding ontstond tussen eigen en gemeenschappelijk groen. Deze hagen, “die bepalend waren voor de vorm, zijn grotendeels verwijderd.” schrijft ze op 19 april 1972 in een brief aan de voorzitter van het bestuur.

Nu schaam ik me (…) Ik zal dus mijn hart ervan af moeten trekken.”

De toon wordt scherper naarmate de brief tot een conclusie leidt: “Het komt erop neer dat veel geld is weggegooid.  (…)  Als het waar is dat dit tevens de smaak van de bewoners zou zijn, vraag ik me wel af wat voor soort kunstenaars hier terecht is gekomen. De tuin was door mij ontworpen en ik was daar trots op en velen weten dat. Nu schaam ik me (…) Ik zal dus mijn hart ervan af moeten trekken.”

Wie nu door de tuin loopt en deze breuken met de oorspronkelijke plannen niet kent, kan er na al die jaren volop genieten van de natuurlijke opzet die er wel degelijk is gebleven.

Later is er ook nog een aanpassing gedaan in de oorspronkelijke beplanting door honderd verschillende soorten wilde planten aan te planten in samenwerking met de Stichting Wilde Planten in Blaricum. Of dit nou haaks heeft gestaan op de plannen van Mien Ruys weten we niet. Maar één ding staat vast; de tuin van het Rosa Spier Huis blijft in weerwil van alle veranderingen voor iedereen ‘de tuin van Mien Ruys’.

Bron; Een leven lang kunst. Rosa Spier Huis: woongemeenschap van oudere kunstenaars.  Geschreven door Kurt van Es. (en met diens toestemming hier gepubliceerd) ISBN/EAN 978-90-817117-1-5  www.rosaspierhuis.nl